گفت وگو با ضیاء موحد

چالش سعدی برای موسیقی

آتلیه دات کام: ضیاء موحد در حالی از دشواری آهنگ سازی بر شعر سعدی می گوید که اعتقاد دارد به آوازها و آهنگ هایی که امروزه بر شعر این شاعر ایجاد می شود، نمی توان آهنگ سازی گفت چون هنر چندانی ندارند.

این شاعر و پژوهشگر ادبی در گفت وگویی با ایسنا به مناسبت اول اردیبهشت ماه، روز بزرگداشت سعدی، در مورد ظرفیت های شعر این شاعر برای ساخت موسیقی و کیفیت آثار تولیدشده اظهار نمود: شعر سعدی از قدیم بهترین شعر برای آواز بوده است و خوانندگان قدیم به چند دلیل شعر سعدی را برای آواز انتخاب می کردند؛ روانی، مغلق نبودن، مضمون پردازی نداشتن، عاشقانه بودن و بسیار موزیکال بودن. چون سعدی خداوند موسیقی است و در شعرش هم بارها و بارها به این مورد اشاره داشته؛ حتی می گوید: «به از روی خوب است آواز خوب/ چو آن حظ جسم است و این حظ روح»، یعنی آواز خوب را حتی به صورت زیبا ترجیح می دهد.
او سپس ضمن اشاره به عاشقانه بودن شعر سعدی اظهار داشت: نظیر شعر سعدی را در آثار حافظ هم نمی توان پیدا کرد؛ شعر حافظ معمولا به سرعت وارد مفاهیم عرفانی و انتقادهای اجتماعی می شود اما شعر سعدی با موسیقی و عشق ناب همراه می باشد و خود هم متوجه این مساله بوده و بارها آنرا در شعرهایش بیان کرده.
موحد اضافه کرد: من در مقاله ای (چاپ شده در دفترهایی که به مناسبت بزرگداشت سعدی در شیراز منتشر می شود) توضیح دادم که سعدی تا چه اندازه به موسیقی حساس است و چقدر از آواز ناخوش بدش می آید. چندین داستان دارد درباره کسانی که صدای شان بد است، حتی در جایی می گوید که اصلا با شنیدن آواز بد، در حال بیزاری از موسیقی بوده است.
نویسنده کتاب «سعدی» سپس در پاسخ به سوالی درباره کیفیت آهنگ هایی که با شعر سعدی ساخته می شوند، اظهار داشت: من این آهنگ هایی را که از شعر سعدی ساخته شده، آهنگ نمی دانم، این ها تصنیف نیست و خیلی ساده است؛ در واقع راه ساده ای است برای این که شعر را در دستگاهی بخوانند، ازاین رو هنرمندی زیادی در آنها نمی بینم.
ضیاء موحد در توضیح بیشتر بیان نمود: تصنیف مشخصاتی دارد، ازاین رو نمی توان به این آوازها و آهنگ هایی که بر شعر سعدی ساخته شده، اظهار داشت که آهنگ سازی کرده اند؛ به راستی این آهنگ سازی نیست بلکه راه ساده ای است که به ذهن خیلی ها هم می رسد که این شعر را میتوان به این شکل و در این دستگاه هم خواند. برای همین تا جایی که من دیده ام، هنر چندانی نداشته اند، اگر آثار موفقی هم باشد، من اطلاعی ندارم و این مساله دیگری است.
این شاعر درباره خصوصیت های آهنگ سازی موفق از شعر سعدی هم اظهار نمود: باید چنین آثاری ساخته شود چون به این شکل و در عالم خیال نمی گردد تصور کرد. اما اگر به تصنیف هایی که امروزه ایجاد می شود، رجوع کنید می بینید که این ها به معنای واقعی تصنیف و آهنگ نیست و خیلی ساده است. حتی من که آهنگ ساز نیستم، گاهی که برخی از شعرهای سعدی را برای خودم زمزمه می کنم، آهنگی بر آن می گذارم و آنرا در دستگاهی می خوانم، اما اگر بخواهم این را بعنوان آهنگی بر شعر سعدی عرضه کنم، گمان می کنم هنری در آن نباشد. هرچند امکان دارد موارد موفقی هم باشد که من ندیده ام. البته مثلا اثر «بوی جوی مولیان» (و غزلیاتی دیگر) که توسط بنان ساخته شده تا حدی بوده است. شهرام ناظری هم گاهی در آثارش چنین موفقیت هایی داشته است، اما اصولا ساختن آهنگ موفق بر شعر سعدی با عنایت به تساوی مصرع ها و عروض خاصی که دارد، خیلی کار مشکلی است.
ضیاء موحد



منبع: آتلیه دات كام