ترس ها، خاطره ها و خواب ها

آتلیه دات کام: به گزارش آتلیه دات کام، دومین جلسه از دهمین فصل پاتوق فیلم کوتاه، روز سه شنبه ۱۴ مرداد ۱۴۰۴ با نمایش ۴ فیلم کوتاه و یک مستند در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان برگزار گردید.

در این نشست که به همت انجمن سینمای جوانان ایران برگزار گردید، فیلمهای کوتاه «این و آن و ایگو» به کارگردانی علیرضا عبدی، «جوجه رنگی» به کارگردانی فرید حاجی، «بالا افتادن» به کارگردانی مریم بختیاری، «دم دراز زرافه» به کارگردانی حامد رحیمی و مستند کوتاه «اسرار بخارا» به کارگردانی جیوکو کنستانتینوف روی پرده رفت و در ادامه مهرزاد دانش منتقد سینمایی همراه با مرجان اشرفی زاده بعنوان کارشناس برنامه با کارگردانان این آثار به گفتگو نشستند.
بعد از نمایش فیلمهای کوتاه اولین برنامه از فصل تازه پاتوق فیلم کوتاه، کتاب «داستان ها چطور فیلم می شوند» که به تلاش پیمان شوقی گردآوری و ترجمه شده است، توسط پونه ظفرنیا (مجری پاتوق) به مخاطبان ارائه شد. در این کتاب که توسط انتشارات انجمن سینمای جوانان ایران و انتشارت ایجاز به چاپ رسیده، مجموعه مقالاتی در رابطه با فیلم کوتاه و اقتباس ادبی گردآوری شده است.
«جوجه رنگی»: ترسی که از دل روزمرگی برمی خیزد
مرجان اشرفی زاده در شروع نشست، با یادآوری تجربه های نوستالژیک خود و هم نسلانش در انجمن سینمای جوان، به تاثیر این فضاها بر تشکیل هویت فیلم سازان جوان اشاره نمود و اظهار داشت: هرچند همه ما فیلمهای مان را در انجمن نساختیم، اما محافل و جشنواره هایش، چشم انداز ما را ساختند. این فضاها برای ما نه فقط انگیزه، بلکه هویت ساز بودند.
فرید حاجی، کارگردان فیلم کوتاه «جوجه رنگی»، در تشریح مسیر تولید این فیلم اظهار داشت: تمایل داشتم فضایی تریلر با تاثیر از سینمای هیچکاک و لینچ خلق کنم. هدفم بیشتر از آن که مضمون اجتماعی باشد، ساخت فیلمی شوم بود؛ فیلمی که همه عناصر آن همچون دوربین، گریم و طراحی صحنه، در خدمت یک حس باشند: حس شومی. واژه کلیدی من در تولید این فیلم «شوم» بود. تمام تصمیمات اجرایی، از انتخاب بازیگر گرفته تا نورپردازی، بر طبق این کلمه شکل گرفت.
حاجی در مورد انتخاب بازیگر کودک هم اظهار داشت: حدود ۷۰ تا ۸۰ کودک را تست گرفتم. در نهایت سامیار باهوش، پرانرژی و خوش رو برگزیده شد. برای رسیدن به بازی موردنظر، از تکنیکی به نام «سرماخوردگی» استفاده کردیم تا گفتار و رفتار او به فضای فیلم نزدیک شود.
حاجی در جواب پرسشی در رابطه با محوریت ترس در فیلم، توضیح داد: برخی تصور کردند تمرکز فیلم بر خصوصیت های کودک است، در صورتیکه مبحث اصلی، ترس های یک مادر بود؛ مادری که از تمام چیز می ترسد؛ حتی از مشق نوشتن فرزندش یا همسایه ای که اخطار می دهد.»
مهرزاد دانش، منتقد سینما، با نگاهی روان کاوانه اظهار داشت: وحشت این فیلم از جنس ارواح یا زامبی ها نیست، بلکه از موقعیت های انسانی و روزمره می آید. فیلم روایت گر مادری تنهاست که در جهانی پر از قضاوت، باید فرزندش را تربیت کند.
وی همینطور با تحسین ساختار اجرایی اثر اضافه کرد: فیلم موفق شده دو سطح روانی موازی را بازنمایی کند: اضطراب مادر و خشم کودک. این مساله با دکوپاژ دقیق، نورپردازی حساب شده و ریتم کنترل شده، عمیق تر شده است.
اشرفی زاده هم تاکید کرد: داستان فیلم جدید نیست: مادری تنها، کودکی خشمگین، معلمی دلسوز. اما آنچه آنرا متمایز می کند، زبان سینمایی و فرم اجرایی آن است. صحنه ای مثل مواجهه مادر با همسایه در قاب بسته، مثال خوبی از این تمایز است.
«این و آن و ایگو»: تجربه ای برای درک روان انسان
علیرضا عبدی، کارگردان فیلم کوتاه «این و آن و ایگو»، در این جلسه اظهار داشت: نسخه ی جدید فیلم با عنوان «گوشتی که حرف می زند» در جشنواره سایه نمایش داده شد. نسخه ی قبلی در جشنواره فیلم کوتاه تهران حاضر بود، اما پس از آن تصمیم گرفتم فیلم را مجدداً تدوین کنم.
عبدی با محوریت مفهوم «ایگو»، اظهار داشت: نمی توان در رابطه با مفاهیمی مانند روان یا ایگو فیلم داستانی ساخت. این مفاهیم تنها از راه فرم های تجربه گرا قابل نمایش هستند. ما در این پروژه ۲۴ فرم مختلف را تست کردیم. فیلم تجربی یعنی تاکید نکردن. وقتی زوم می کنی یعنی چیزی را برجسته کرده ای. در فیلم من، هیچ پیامی قرار نیست منتقل شود؛ بلکه حس و تجربه است که اهمیت دارد.
او در رابطه با انتخاب ابزار تصویربرداری توضیح داد: بعضی صحنه ها با دوربین حرفه ای و برخی با تلفن همراه گرفته شده اند. این تضاد آگاهانه بود تا شکاف بین «ایگو» و «اید» به شکل بصری هم حس گردد.
مهرزاد دانش، این فیلم را تلاشی برای عبور از قواعد سنتی دانست و اظهار داشت: فیلم نه روایت دارد، نه ریتم کلاسیک، نه معناهای نمادین قابل ترجمه. اما موفق شده با عناصر بصری چون کودک، اسب، سونوگرافی، نهال ها و شعر انگلیسی، یک چرخه ی زیستی و روان شناختی را بازآفرینی کند.
اشرفی زاده هم با طرح پرسشی در رابطه با مرزهای فیلم تجربی اظهار داشت: فیلم تجربی از جایی شروع می شود که گرامر سینما شکسته شود. بعضی فیلمها صرفا متفاوت اند، اما تجربه گرا نیستند. مرز تجربه گرایی، عبور از تکرار است.
مریم بختیاری کارگردان فیلم «بالا افتادن» و حامد رحیمی کارگردان فیلم «دم دراز زرافه» در این نشست حضور نداشتند و مهرزاد دانش و مرجان اشرفی زاده در رابطه با این آثار گفتگو کردند.
«بالا افتادن»؛ خاطره هایی در خواب ساخته می شوند
مهرزاد دانش در رابطه با فیلم «بالا افتادن » به کارگردانی مریم بختیاری اظهار داشت: این اثر من را به یاد فیلم «درخشش ابدی یک ذهن بی آلایش» به کارگردانی میشل گندری انداخت، در هر دو فیلم، ایده دستکاری حافظه یا خاطره دیده می شود.
وی ادامه داد: در «بالا افتادن» شخصیت ها می توانند خواب یک خاطره خاص را انتخاب کنند و به واسطه تداخل خواب ها، ماجراهایی شکل می گیرد که مرز بین رویا و حقیقت را مخدوش می کند. این فیلم در عین سادگی، جهان فانتزی و خیال گونه ای دارد که با طراحی محدود لوکیشن و دوربین ثابت، توانسته فضا را به خوبی شکل دهد. گرچه قسمتهایی از میانه فیلم می توانست کوتاه تر باشد، اما ایده اصلی و طراحی بصری آن قدرتمند است.
اشرفی زاده هم اشاره کرد: از دفتر مؤسسه خواب سازی گرفته تا قاب بندی صحنه ها، همه چیز در خدمت ساخت جهانی فانتزی و منسجم است؛ حتی با بودجه محدود.
«دم دراز زرافه»: سرنوشت هایی که دیگران برای ما خواب دیده اند
همینطور مهرزاد دانش، در رابطه با فیلم «دم دراز زرافه» اظهار داشت: فیلم در فضایی فانتزی، به روایت سرنوشت هایی می پردازد که از پیش، توسط دیگران تعیین شده اند. لایه های خواب در خواب و تمثیل هایی مانند غول بیرون آمده از اگزوز، استعاره هایی از دنیای مدرن و سرکوب شخصیت است.
دانش به جلوه های فانتزی فیلم اشاره نمود و اضافه کرد: حضور یک غول که از اگزوز ماشین بیرون می آید، نشانه ای از ورود تخیل به فضایی مدرن و صنعتی است که سنخیتی با زندگی سنتی ما ندارد. این نمادپردازی، تلاشی است برای کاهش تلخی داستان، اما در نهایت فیلم به نظر من آن چنان که باید مؤثر واقع نشد. لحن شوخ وشنگ اثر با محتوای تلخش چندان هماهنگ نبود.
مرجان اشرفی زاده، با اشاره به امکان پذیری ژانرسازی در سینمای کوتاه اظهار داشت: این فیلم در دسته فانتزی قرار می گیرد، ژانری که فرصت عبور از کلیشه های رایج اجتماعی را فراهم می آورد. در سالهای اخیر، حضور مکرر آثار اجتماعی تلخ در جشنواره ها خسته کننده شده است. استفاده هوشمندانه از ژانر، می تواند فرصتی تازه برای فیلم سازان باشد.
قابل ذکر است پاتوق فیلم کوتاه تهران به همت انجمن سینمای جوانان ایران، سه شنبه هر هفته ساعت ۱۸ در سالن استاد ناصری خانه هنرمندان ایران برگزار می گردد.



منبع: آتلیه دات كام