چهره هایی که امسال هنر را تنها گذاشتند

آتلیه دات کام: 1401 سال سختی برای هنرهای تجسمی بود. هنرمندان مطرح و محبوبی در زمینه های معماری، نقاشی، عکاسی و گرافیک جان خودرا از دست دادند؛ مسعود سپهر، ایرج کلانتری، بابک برزویه، ایرج اعتصام، جبیب الله صادقی، همه و همه چهره هایی بودند که جبرانِ فقدان هرکدامشان در عالم هنر، به سال ها و گاه دهه ها صبر و سرمایه گذاری فرهنگی نیازمند است. این گزارش ایسنا در ایام پایانی سال 1401، به بهانه یادبود و ادای احترام به این هنرمندان فقید نوشته شده است.

ایرج کلانتری
کلانتری در دومین روز از آخرین ماه سال ۱۴۰۱ چشم از جهان فروبست. او یکی از شاخص ترین معماران متاخر نسل دوم معماری معاصر ایران بود که همیشه نیم نگاهی هم به نوآوری و الهام از معماری غرب داشت؛ بنا بر این گفته می شود که می توان تاثیر معماران مدرن را به وفور در اندیشه و کارهای کلانتری مشاهده کرد.
او پروژه های طراحی معماری بسیاری را به کار گرفت. مدیریت و طراحی پروژهٔ فرودگاه بین المللی امام خمینی(ره)، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین، سفارت خانه و اقامتگاه سفیر ایران در تفلیس و مجموعه چایکنار تبریز همچون کارهای این هنرمند معمار شمرده می شود.



مسعود سپهر
سپهر که در پی حادثه ای و پس از دو هفته بیهوشی کامل بامداد روز ۹ بهمن ماه درگذشت، همچون طراحان پیشرو و اثرگذار طراحی گرافیک ایران بود.
نایب رئیسی هیات مدیره انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران، طراح گرافیک شرکت طراحی پیتر هچ لندن، مدرس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، عضو کارگروه سه نفره تدوین دروس و بازبینی تصویری واحدهای درسی ارتباطات دانشگاه های کشور، تدریس در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی تهران و ۱۸۰ علامت و نام کتبی برای مؤسسات، شرکتها و محصولات، طراحی و مدیریت هنری نشریات قسمتی از کارهای هنری این هنرمند فقید است.



بهزاد غریب پور
بهزاد غریب پور ـ هنرمند گرافیک و تصویرگری ـ است که میانِ اهالی هنر به داوری های منصفش در جشنواره ها شهرت داشت. او ۲۲ آذر در غربت، به دیدار آشنایان آسمان رفت. نگاهی به تصویرگری های این هنرمند در زمینه کتاب های کودک نشان میدهد که آثار غریب پور خاصیت هایی دارند که عنصرِ «خلاقیت» را به رخ می کشد.
غریب پور آثار ماندگاری از خود خصوصاً در زمینه تصویرسازی کودک و نوجوان بجای گذاشته است. تدریس در دانشکده هنرهای زیبا و دانشگاه هنر و ده ها دوره و کارگاه آموزش تخصصی تصویرگری و طراحی کتاب از دیگر کارهای فرهنگی او بوده است. علاوه بر این ها، مدیریت هنری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، انتشارات افق، محراب قلم، قدیانی، سروش و غیره را نیز عهده دار بوده است.
از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۳ عضو هیات داوران خیلی از جشنواره های تجسمی بوده که دوسالانه تصویرگری تهران، جشنواره تصویرگری شاهکارهای ادبی و جشنواره هنرهای تجسمی فجر از آن جمله اند. همین طور او از سال ۱۳۸۲ تا ۱۳۸۴ عضو نخستین هیات مدیره انجمن تصویرگران ایران بوده است. از کارهای بین المللی او می توان به شرکت در گردهمایی طراحی کتاب آسیاپاسیفیک یونسکو، سال ۱۹۸۴ در ژاپن اشاره نمود.
همین طور در سال ۱۹۹۹ عضو هیات داوران جشنواره نوما، در همان مرکز فرهنگی یونسکو بود. وی در سال ۲۰۰۱ به دعوت یونسکو در براتیسلاوا کارگاه برگزار کرد و در سال ۲۰۰۳ عضو هیات داوران جشنواره براتیسلاوا بود.
غریب پور دو بار جایزه تشویقی نوما را برای تصویرگری کتاب «راز پرنده» در ۱۹۸۸ و طراحی کتاب «پلنگ سیاه» در ۱۹۹۴ دریافت کرده بود. در سال ۱۳۹۶ نیز نشان «آبان» از طرف انجمن تصویرگران ایران به ایشان اهدا شد. «راز آبگیر»، «سبزپوش مهربان»، «چهل قصه»، «ترانه های کودکان»، «بزبزقندی»، «پرنده طلایی» و «همه حق» دارند، همچون کتاب هایی هستند که غریب پور تصویر کرده است.



بابک برزویه
برزویه مدرس، عکاس، بازیگر و از فعالان عرصه عکاسی تئاتر و سینما که به سبب عارضه مغزی در کما به سر می برد و در بخش مراقبت های ویژه بستری بود، ۲۵ مردادماه پس از تحمل یک دوره بیماری فوت کرد.
وی از شروع کارهای عکاسی خود با کارگردان هایی هم چون رسول ملاقلی پور، مسعود کیمیایی، پوران درخشنده و مهران مدیری همکاری داشت. برزویه سال ۱۳۷۵ برنده دیپلم و سیمرغ بلورین بهترین عکاس فیلم برای عکاسی فیلم «سفر به چزابه» ساخته زنده یاد رسول ملاقلی پور شد. مرحوم برزویه از عکاسانی بود که نه فقط در زمینه سینما بلکه در زمینه عکاسی مطبوعاتی و همکاری با رسانه های مختلف همچون خبرگزاری ها، نیز فعال بود.



حبیب الله صادقی
حبیب الله صادقی هنرمند عرصه هنرهای تجسمی بود که از سن هشت سالگی کار نقاشی را آغاز نموده بود. این هنرمند که در زمینه های کاریکاتور و گرافیک نیز فعال بود، بامداد پنجم مرداد ماه به سبب عارضه ی قلبی فوت کرد.
او از همان سالهای کودکی در محل کار پدر با نام روزنامه اطلاعات آشنا شد، همانجایی که سال ها بعد او و یکی از برادرانش به عنوان روزنامه نگار در بخش تحریریه مشغول به کار شدند. وی اولین بار نقاشی را در هشت سالگی آغاز کرد و از همان دوران جرقه های علاقهٔ وافرش به نقاشی برای همگان روشن شد. در کنار نقاشی عطش و نیاز او به ادبیات نیز شدت گرفت.
صادقی قلبش برای امام حسین(ع) می تپید. می گفت تا آن زمان که قلبم تپش دارد، نیتم این است نقاشی هایی را با محوریت عاشورا خلق کنم. آخرین کارگاهش را چند ماه پیش از درگذشتش برگزار کرد و در آثارش باز هم تلاش کرد، نبرد تاریکی و روشنایی را به تصویر بکشد.



ایرج اعتصام
ایرج اعتصام، معمار معاصر و شهرساز آذر ماه در سن ۹۲ سالگی در شهر سن خوزه آمریکا درگذشت.
او دارای مدرک دکترای معماری از دانشگاه فلورانس در سال ۱۳۳۹ بود و از سال ۱۳۵۰ به عنوان کارشناس ارشد طرح ریزی منطقه ای سازمان ملل متحد و عضو کانون کارشناسان رسمی دادگستری از سال ۱۳۵۲ فعالیت کرد.
این هنرمند مدیریت و طراحی پروژه هایی مانند مجموعه حرم شاه چراغ شیراز، پردیس دانشگاه سیستان و بلوچستان، شهر جدید لتیان، مجموعه های جهانگردی محلات، سرعین اردبیل، لاهیجان و... را برعهده داشته است.
همچون آثار تألیفی ایرج اعتصام می توان به ترجمه کتاب عقاب دو سر، از گذشته تا آینده اسکان بشر، ترجمه کتاب معماری اسلامی، فرم، عملکرد و مدلول اثر و... اشاره نمود.
اعتصام ۶۰ سال تمام تدریس کرد و با وجود این که در دهه ۹۰ زندگی خود به سر می برد اما تا لحظه آخر بسط و گسترش دانشش را ترک نگفت. حتی حین تدریس بود که متوجه مشکل جسمی خود شد. ایرج اعتصام، هنرمند، معمار و شهرسازی برای تمام فصول بود. استادی بود برای تمامی معماران و شهرسازان ایرانی؛ چونکه هرکدام به صورتی از آموخته های وی بهره بردند.



ننه حسن
منور رمضانی مشهور به ننه حسن، نقاش خودآموخته شهریور ماه امسال فوت کرد.
نقاش خودآموخته ی زنجانی، در سن ۷۰ سالگی و با تشویق و حمایت فرزند کوچکش، حسن رجبی که خود نیز دستی بر هنر دارد، نقاشی را شروع کرد. ننه حسن گرچه دیر و در کهن سالی وارد دنیای هنر شد، اما در همین زمان اندک، نقاشی های خیلی از او به یادگار مانده است. خودش می اظهار داشت: «در نخستین نقاشی با خودکار یک پرنده را کشیدم که به سمتِ لانه اش می رود.»
نقاشی های ننه حسن اغلب برگرفته از داستان ها، افسانه ها، باورها و روش زندگی مردم روستاهای آذربایجان و حتی خواب های وی بود که از یک سو، تداعی گر دوران کودکی، خانواده و رویاهای او بودند و از طرف دیگر داستان هایی از پیامبران، رستم، سهراب و... را روایت می کردند. در حقیقت، او به دور از دغدغه ی دانستنِ تاریخ هنر یا مکتب و سبک هنری، داستان هایی که در سنین کودکی برایش نقل شده بودند را به همراه رسم و رسوم و باورهای زادگاه و سرزمینش با زبان بصری خاص و کاملاً بی پیرایه ی خود به تصویر کشیده بود. گویی او از این طریق قصد داشته که بخش مهمی از ادبیات شفاهیِ پیرامون خودرا که با گذشت زمان، در دست فراموشی سپرده می شوند، برای همیشه زنده نگه دارد.
اولین نمایشگاه «ننه حسن» تیرماه ۱۳۹۲ در خانه ی هنرمندان ایران انجام شد که مورد استقبال قرار گرفت. در سال ۱۳۹۳ گالری شیرین میزبان نقاشی های وی بود. بعدها نیز آثار این هنرمند خودآموخته در نمایش های گوناگون داخلی و خارجی به نمایش درآمدند.



حمیدرضا حکیمی
حمیدرضا حکیمی متولد ۱۳۴۲ تهران و دانش آموخته رشته معماری بود. او بعد از چند سال فعالیت حرفه ای در رشته معماری، در رشته های نقاشی و گرافیک هم فعالیت حرفه ای کرد و نمایشگاهش برپا شد. او مجسمه های شهری متفاوتی برای تهران ساخته بود. حکیمی سال ها عضو انجمن هنرمندان مجسمه ساز بود و حتی به عنوان دبیر انجمن نیز فعالیت داشت.
وی همین طور به عنوان گرافیست سابقه همکاری با مجله فیلم، آینه و صنعت حمل و نقل را در کارنامه کاری خود داشت. حکیمی مجسمه سازی را در کارگاه خصوصی شاهرخ قیاسی فراگرفته و سال ها برای ساخت مجسمه از سنگ استفاده می کرد.



حسن ارژنگ زاده
حسن ارژنگ نژاد، هنرمند مجسمه ساز پیشکسوت مرداد ماه ۱۴۰۱ در سن ۱۰۱ سالگی و در پی ابتلاء به کرونا درگذشت.
ارژنگ نژاد چهارم دی ماه سال ۱۳۰۰ در شهر مشهد زاده شد. او از دوازده سالگی در کارگاه غلامرضا رحیم زاده ارژنگ که پسر خاله اش بود، مشغول به کار شد و نخستین کار او نمای بانک ملی بود. او به همراه اسماعیل ارژنگ در پروژه های مختلف زیباسازی شهر تهران نظیر تندیس نبرد گرشاسب با اژدها واقع در میدان باغشاه و نقش برجسته بهرام گور و خسرو پرویز در کاخ سفید واقع در کاخ سعدآباد با غلامرضا رحیم زاده ارژنگ همکاری داشتند.
از دیگر آثار او می توان به تندیس ۱۲ تن از چهره های قدیم ایران (مانند اشک اول، نادر شاه افشار، یعقوب لیث صفاری و …) در پارک ملت مشهد، نیم تنه یپرم خان در موزه کلیسای ارامنه در جلفای اصفهان، نیم تنه جبار باغچه بان در مدرسه ناشنوایان تهران، نقش برجسته بهرام گور و خسروپرویز در ورودی کاخ ابیض و مجسمه حیوانات در محوطه دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران اشاره نمود.



مریم کاظم زاده
مریم کاظم زاده تنها عکاس زنی بود که در دوران دفاع مقدس توانست به اتاق جنگ راه یابد و از نزدیک وقایع را عکاسی کند. او روز ۴ خرداد ماه ۱۴۰۱ درگذشت.
فعالیت در روزنامه انقلاب اسلامی از فروردین ۱۳۵۸ تا آذرماه ۱۳۵۹، فعالیت به عنوان گزارشگر در تحریریه نشریه زن روز در سال ۱۳۶۲ و مشغولیت در سرویس اجتماعی روزنامه کیهان از ۱۳۶۳ تا سال ۱۳۸۴ (بازنشستگی) قسمتی از سوابق مطبوعاتی زنده یاد کاظم زاده است.
او همین طور در کردستان، در کنار شهید چمران به ثبت رخدادهای جنگ پرداخت که قسمتی از آنها در کتاب «عکاسان جنگ» توسط بنیاد روایت فتح به چاپ رسیده است. همین طور تعدادی از این عکس ها برای اولین بار در سال ۱۳۹۴ طی نمایشگاهی در خانه هنرمندان ایران به نمایش درآمد.






منبع: آتلیه دات كام