وضعیت دوگانه گالری ها در سال ۱۴۰۰

سال 1400 در حالی به انتها رسید که گالری ها بعنوان یکی از مراکز خرید و فروش و نمایش آثار هنری، وضعیت پارادوکسیکالی را سپری کردند. از طرفی گالری داران در کنار همکاری هایی که با شهرداری داشتند، محدودیت هایی را نیز تجربه کردند و از طرف دیگر کرونا بااینکه موجب شد تا فعالیت گالری ها برای مدتی گرفتار وقفه شود اما گردانندگان را با دستاوردهای نمایشگاه آنلاین و فروش مجازی هم آشنا کرد.

کرونا، رکود اقتصادی، صدمه های روانی ناشی از قرنطینه و... همگی از مواردی بودند که چه از نظر کمیت تولیدات آثار هنری چه از نظر برگزاری نمایشگاه، در سالی که سپری شد فضای هنری را درگیر کردند. علیرغم این موارد و تأثیراتی که بر فضای هنری داشتند، اما گالری ها به هر قیمتی که بود به حیات خود ادامه داده و چراغ فرهنگ و هنر را با برگزاری نمایشگاه های انفرادی و گروهی حضوری و آنلاین همچنان روشن نگاه داشتند.
گزارش حاضر ایسنا شرحی است مختصر از وضعیت گالری ها در سال ۱۴۰۰.
تعامل و تقابل شهرداری و گالری ها
اگر در ایام پایانی سال سری به گالری ها زده باشید، حتما متوجه این نکته که تعداد زیادی از آنها امروزه در فضای مسکونی فعالیت دارند، شده اید. این که فعالیت نگارخانه داران در یک فضای مسکونی برای به نمایش گذاشتن آثار هنری کار درستی است یا خیر، یکی از مسائلی است که بر مبنای قوانین باید از سوی سازمان هایی چون شهرداری مورد بررسی قرار بگیرد.
صرف نظر از این که ماهیت فعالیت گالری ها در فضای مسکونی مشکلی دارد یا خیر، حقیقت این است که تعداد قابل توجهی از گالری ها امروزه فضاهای مسکونی را تبدیل به محلی برای نمایش آثار هنری کرده اند؛ اما به چه قیمت؟
بعضی از مدیران گالری که در چارچوب فضای مسکونی در حال فعالیت هستند، نسبت به عملکرد شهرداری در ارتباط با این مساله انتقاد دارند. هنگامه معمری، مدیر گالری هما پیشتر درباره این مساله به خبرنگار ایسنا چنین اظهار داشته بود: «گالری ها علاوه بر این که اشتغال بوجود آورده اند، برای کشور ارزآوری هم داشته اند اما همیشه بار اقتصادی هنر را هم به دوش کشیده اند. شهرداری در همه جای دنیا گالری ها را مراکز فرهنگی ای می دانند که فضای تنفس شهری هستند اما در کشور ما شهرداری هر روز می آید و مساله جدیدی بوجود می آورد.»


با این وجود اما رابطه گالری دارها و شهرداری همیشه از جنس تقابل نبوده و در مواردی این دو ارگان تعامل های مفیدی در زمینه های مختلفی با یکدیگر داشته اند. امروزه بیشتر از ۹۰ درصد گالری های شهر تهران در فضای مسکونی مشغول به فعالیت هستند و مشکل آفرینی برای صنفی که با اقتصادی سر و کار دارد که چندان رنگ و بویی از رونق نبرده، ادامه فعالیت را برای آنان سخت تر خواهد نمود.
در سال ۱۴۰۰ اما نوید تبدیل فضاهای مسکونی به گالری بدون دخالت شهرداری از راه پیگیری انجمن صنفی گالری داران و نگارخانه داران شنیده شد.
مسئولان در ۱۴۰۰ برای وضعیت گالری ها چه گفتند و انجام دادند؟
در سال ۱۴۰۰ حوزه فرهنگی و هنری بخصوص تجسمی مسؤلان جدیدی را به خود دید. با روی کار آمدن دولت سیزدهم، سیدمجتبی حسینی که عنوان معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را داشت، با هنرمندان خداحافظی کرد. کمی بعد محمود شالویی برای مدتی بعنوان سرپرست معاون امور هنری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در برنامه های مختلفی حاضر شد. به یدک کشیدن عنوان سرپرست برای شالویی اما زمان زیادی نبرد و در نهایت محمود سالاری بعنوان معاون امور هنری ارائه شد.
حسینی که مدتی می شود از سمتش کنار رفته، پیشتر نسبت به تعداد کم گالری ها در شهر تهران انتقاداتی را مطرح کرده بود و در این رابطه اظهار داشته بود: «با اینکه در سالهای اخیر به تعداد گالری های تهران افزوده شده اما این تعداد گالری هنوز پاسخگوی نیاز هنرمندان نیستند و گاه یک هنرمند برای نمایش آثارش چند سالی انتظار می کشد.»


هادی مظفری که ریاست اداره کل هنرهای تجسمی را برعهده دارد هم درباره ضرورت وجود گالری های تخصصی اظهار کرده بود: «باید شرایطی فراهم گردد که در تمام مناطق تهران شاهد برگزاری گالری های تخصصی باشیم تا بتوانیم پاسخگوی نیاز هنرمندان و شهروندان هم باشیم.»
محمود شالویی که در دوران سرپرستی خود تاکید ویژه ای بر رونق دادن به اقتصاد هنر داشت، درباره برنامه های کوتاه مدتش در این حوزه به ایسنا اظهار داشته بود: «احیای قانون دو دهم درصد برای خرید آثار هنرهای تجسمی و قرار دادن آنها در نظام اداری کشور ما و گرایش به سمت و سوی آثار هنری همچون اولویت هایی است که فقط باید زمینه ای برای تحول آنان فراهم گردد.»
تاکید این مقام مسئول بر رونق دادن به اقتصاد هنر حکایت از توجه او به گالری ها بعنوان مراکز اصلی خرید و فروش آثار هنری داشت.
محمود سالاری که حالا مدتی است بعنوان معاون امور هنری در مراسم ها حاضر می شود، به نظر می آید که تا حد زیادی خط فکری نزدیک به شالویی دارد و با تاکید این مقام مسئول بر رونق اقتصاد هنر میتوان آنرا تصدیق کرد.
سالاری در این رابطه به ایسنا اظهار داشته بود: «من به مکانیسم حراج تهران کاری ندارم ولی از این که اقتصاد هنر رونق بگیرد و اقتصاد هنرهای تجسمی رونق بگیرد، استقبال می کنم. بعضی می گویند که این پول از جای ناثواب آمده یا پولشویی است. خب نهادهای نظارتی بروند، بررسی نمایند تا اگر پولشویی است، جلوی آنرا بگیرند.»
سال ۱۴۰۰ با تغییراتی در مدیران به پایان رسید و باید دید وعده های آنان برای رونق دادن به اقتصاد هنر چه شرایطی برای گالری داران که یکی از ارکان این اقتصاد هستند، ایجاد خواهد نمود.

دستاورد کرونا برای گالری داران چه بود؟
کرونا را شاید بتوان پس از شرایط اقتصادی مهم ترین عاملی دانست که فعالیت گالری داران را در شرایط سختی قرار داد. تعطیلی های مکرر این مراکز فرهنگی به دنبال اوج گرفتن شیوع کرونا، اغلبِ گالری ها را به سمت فعالیت هرچه بیشتر در بستر فضای مجازی برد تا مبادا هنر به دست فراموشی سپرده شود.
با این وجود اما تجربه گالری دارها در استفاده از فضای مجازی یکسان نبود و در این میان برخی معتقد بودند که فعالیت در بستر فضای مجازی برای آنان فایده ای نداشته است. رزیتا شرف جهان که مدیریت گالری طراحان آزاد را برعهده دارد، پیشتر در این رابطه اظهار کرده بود: «این نوع از نمایشگاه واقعا برای ما دستاوردی نداشت. به هر حال فضایی که به علت شیوع کرونا ایجاد و خیلی از مراکز تعطیل شد، سبب شد تا خرید و فروش آثار تحت تاثیر قرار بگیرد و از سویی فضای گفتگو و اشتیاق برای دیدن آثار جدید هم از بین رفت.»
از سویی برخی مدیران گالری ها نگاهی متفاوت داشتند. برای مثال گالری گلستان به برگزاری نمایشگاه های آنلاین و مجازی روی آورد که به قول لیلی گلستان تجربه موفقی هم بوده است. با این وجود وقتی این گالری بعد از دو سال درهای خویش را به روی تماشاگران حضوری گشود، مدیر گالری اذعان کرد که «دلم برای رودررویی با تماشاگرها و هنرمندان تنگ شده بود.»



حذف معافیت مالی فعالیتهای هنری

یکی از مواردی که از نظر اقتصادی وضعیت را برای گالری داران در سالی که گذشت سخت تر کرد، زمزمه های حذف معافیت مالی فعالیتهای هنری بود که تعداد زیادی از هنرمندان با راه انداختن کارزاری مخالفت صریح خویش را با تصویب این مصوبه در جهت «حمایت از بدنه کم رمق فرهنگ و هنر» اعلام نمودند.

با عنایت به انتشار متن نهایی مصوبات کمیسیون تلفیق بودجه ۱۴۰۱ معافیت مالیاتی فعالیتهای در ارتباط با انتشارات کمک درسی و فعالیتهای هنری حذف خواهد شد و این در شرایطی است که کرونا در سالی که گذشت شرایط سختی را به لحاظ اقتصادی برای هنرمندان بوجود آورده است و باید دید که دولت در کنار مالیاتی که از این قشر دریافت خواهد کرد، چه خدماتی به آنان عرضه خواهد کرد تا وضعیت را کمی بهتر کند.
مشکلات هنرمندان با گالری ها و بالعکس
در سالی که گذشت ایسنا سوژه هایی تحت عنوان «مشکلات هنرمندان با گالری ها» و «مشکلات گالری ها با هنرمندان» را با عده ای از فعالان هنر در بین گذاشت.
برگزاری نمایشگاه در گالری و بخصوص گالری های شناخته شده و حرفه ای برای هر هنرمندی که سودای شهرت دارد، یک آرزو است. به نحوی که یک هنرمند تازه کار که چندان در فضای هنرهای تجسمی شناخته شده نیست، گاه باید برای برآورده شدن این آرزو میلیونها تومان صرف تبلیغات و برگزاری نمایشگاه در گالری کند.
فارغ از بحث هزینه ی هنگفت برگزاری نمایشگاه برای تازه کاران اما سیاست هایی که گالری داران در پیش گرفته اند، انتقادهایی را نسبت به آنان برانگیخته و این مساله را دو طرفه کرده است. به عبارتی علاوه بر این که گالری داران به مشکلاتی با هنرمندان برخورد کرده اند، هنرمندان هم چنین تجربه ای را داشته اند.
نداشتن تعهد در برابر فروش آثار هنرمندان، تمایل به یک سبک کاری خاص برای برگزاری نمایشگاه، تمایل به تعداد محدودی هنرمند و ارتباطات و لابی گری در برگزاری نمایشگاه ها و... همچون مشکلاتی است که از جانب هنرمندان در رویارویی با گالری ها عنوان شده است.
همینطور «مشکلات بدون نظارت فروخته شدن آثار هنری»، «افزایش مشکلات حقوقی در دهه اخیر»، «تاکید بر صرف هزینه از جانب هنرمندی تازه کار»، «لزوم انحصار در برگزاری نمایشگاه برای عده ای از هنرمندان» و... همچون مواردی است که توسط مدیران گالری ها عنوان شد.