شاهنگیان در چراغ مطالعه:

دوسالی که سرود خمینی ای امام غیرقابل پخش گردید

رئیس شورای موسیقی و شعرصدا وسیما درسالهای انقلاب دربرنامه چراغ مطالعه اظهار داشت: از اصلاحاتی که در دوران مدیریتم در صدا و سیما انجام دادم دفاع می کنم چون اگر غیر از آن بود هیچی از موسیقی نمی ماند.

به گزارش آتلیه دات کام به نقل از مهر، دراولین شب از بیستمین هفته از برنامه چراغ مطالعه ابتدا مروری براخبار حوزه کتاب شد که در ادامه به آنها اشاره می شود؛
تصویر مایا آنجلو نویسنده، شاعر، خاطره نویس، و فعال حقوق بشر اهل آمریکا روی سکه ۲۵ سنتی ضرب شد؛ این نخستین بار است که در آمریکا تصویر زنی سیاهپوست روی یک رسمی قرار می گیرد. مایا انجلو سال ۲۰۱۴ دارفانی را وداع گفت.
کتاب «شما را با تمام شور و شوق انقلابی م در آغوش میگیرم» شامل نامه های چگوارا در سالهای ۱۹۴۷ تا ۱۹۶۷ منتشر گردید. این کتاب بیست سال پایانی زندگی او را دربر می گیرد و شامل نامه هایی که در طول انقلاب کوبا ارسال شده است.
انتشارات شکسپیر وشرکا تصمیم دارد برای جشن صدسالگی انتشار رمان اولیس جیمز جویس، نسخه صوتی این کتاب را با همراهی بیشتر از صدنفر چهره های ادبی جهان منتشر کند. این انتشارات اعلام نموده که نسخه صوتی این رمان مجانی خواهد بود و از دوم فوریه به صورت قسمتی منتشر خواهد شد.
بیش از ۵۰ نفر از برنده های جایزه نوبل به همراه برخی اندیشمندان کمپینی راه انداختند و از دولت خواستند که هرسال دو درصد از بودجه نظامی شان را در صندوقی در سازمان ملل ذخیره کنند تا صرف پیشگیری از همه گیری، تغییرات اقلیمی و فقر شود. کارلو روولی، فیزیک دان ایتالیایی و استاد فیزیک دانشگاه اکس مارسی یکی از اصلی ترین شخصیت های این کمپین است.
در آیتم «چی را چطور بخوانیم؟»، حسن زندیه در مورد تاریخ پهلوی و این که چطور باید آثار در رابطه با این حوزه را خواند سخن گفت.
وی در ابتدا ضمن اشاره به اهمیت دوران پهلوی اظهار داشت: نثر در دوره پهلوی نثر رسایی است و همگان می توانند از منابع این دوره بهره ببرند. دوره پهلوی یک دوره مهمی در تاریخ ایران است چون در میان دوبازه زمانی و دو اتفاق خیلی مهم قرار گرفته است؛ انقلاب مشروطه و انقلاب ۱۳۵۷.
زندیه اضافه کرد: منابع تاریخی به دو دسته تقسیم می شوند؛ منابع دسته اول و دسته دوم. «اریخ مختصر احزاب سیاسی» ایران نوشته ملک الشعرای بهار و «تاریخ بیست ساله ایران» نوشته حسین مکی است جزو منابع دسته اول و بسیار حائز هستند چون نویسندگان این آثار خود از کنشگران و فعالان سیاسی بوده اند. «ایران بین دو انقلاب» یرواند آبراهامیان از دیگر آثار خواندنی تاریخ است که به فارسی هم ترجمه شده است. کتاب «ایران برآمدن رضاخان: برافتادن قاجار و نقش انگلیسیها» اثر سیروس غنی و حسن کامشاد هم کتاب مهمی است چون به آرشیوهای انگلیسی مهمی دسترسی داشته است.
زندیه در ادامه به معرفی آثار تالیفی ایران پرداخت و اظهار داشت: کتاب «مشروطه و جمهوری» نوشته علیرضا ملائی توانی، کتاب «بسترهای تاسیس سلطنت پهلوی (تاریخ سیاسی ایران معاصر)» نوشته حسین آبادیان و تحول نظام قضایی ایران در دوره پهلوی اول نوشته خود بنده (حسن زندیه) ازجمله آثار تالیفی و خواندنی برای درک و فهم دوران پهلوی هستند.
اما در بخش «فارسی وار» سید حسن شهرستانی، عضو هیئت علمی دانشگاه هنر با سجاد نجفی مجری برنامه درباره «مفهوم مبارزه در زبان فارسی» گفتگو نمود.
نجفی در ابتدا از شهرستانی خواست تا کمی درباره تاریخچه ادبیات مبارزه توضیح دهد.
وی اظهار داشت: قبل از هرچیز باید بگویم که من بین ادبیات انقلاب و ادبیات انقلابی تفاوت قائل هستم؛ ادبیات انقلاب یعنی از ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ به بعد که زمانش مخص است اما ادبیات انقلابی به گذشته های دورمثل دوره های اساطیری، فارسی دری برمی گردد مبارزه انواع مختلفی دارد همانطور که جهاد هم انواع مختلفی دارد. در ادبیات فارسی ما دوره ای به نام حبسیه داریم به این معنا که یکسری شاعران در زندان شعر می سرودند و احیانا شاعران را به خاطر مبارزه ها به زندان می بردند و عموما هم مبارزه برای ظلم و عدل بوده است. مثلاً سفرنامه ناصرخسرو نوعی فرارنامه از دستگاه حکومتی است. نکته جالب اینکه، مبارزه در متون عاطفی و رمانتیک هم وجود دارد. مثلاً در خسرو وشیرین و لیلی و مجنون داستان عاشقانه می خوانید اما نظامی لابلای صحنه های عاشقانه حرفهای خویش را هم می زده است.
این استاد دانشگاه اضافه کرد: شاعران قدیمی مثل حافظ و سعدی هرکدام به شیوه خودشان در لفافه حرفشان را می زدند و در بیشتر اوقات هم با طنز حرفشان را می زدند. در زمان مشروطه می گفتند شعر سیاسی نداریم و وقتی شعر سیاسی شود، شعار می شود در صورتی که من این را قبول نداشتم. یکی از لایل افول شعر در این دوره حاکم شدن روزمره در زندگی مردم بود اما ما شاعرانی مثل عشقی و بهار داریم که حرفهای سیاسی می زدند.
شهرستانی افزود: از دوران ۲۸ مرداد به بعد ما شاعران سیاسی داریم که از واژه «شب» زیاد استفاده می شده و استعاره از ناامیدی و سختی است. یکی از بزرگان معاصر که در انقلاب هم خیلی موثر بود در دوران قبل انقلاب شعر روزی گذشت پادشاهی از گذرگاهی پروین اعتصامی را روی منبر خوانده بود و بعد توسط ساواک دستگیر شده و شلاق خورده بود. پروین یک شخصیت اجتماعی است که هم صلابت ناصرخسرو را دارد و هم حکمت مولانا را بهره برده است.
وی در انتها توضیح داد: پس از مشروطه افرادی مثل ادیب الممالک فراهانی، عشقی، فرخی یزدی شعرهای سیاسی خوبی گفتند. شاعر جزو اقشار حساس جامعه است و اگر احساس و تخیل نیرومند نداشته باشد که شاعر نیست. ترکیب هنر، دانش، حساسیت های اجتماعی و پشتوانه علمی یک شاعر فرهیخته را پدید می آورد. شاعران فرهیخته زیربار ظلم نمی روند و عزت نفس دارند و به خرد خودشان افتخار می کنند این مسیر مستمرا گاهی ادامه داشته است منتها گاهی خیلی ضعیف بوده و گاهی خیلی قوی.
در آیتم «تجربه خواندن» رضا محمدی تجربه‌ی خواندن کتاب «ریشه های الهیاتی مدرنیته»، نوشته‌ی مایکل آلن گیلسپی را با بینندگان برنامه به اشتراک گذاشت.
وی اظهار داشت: خواندن این کتاب تاثیری که روی من گذاشت این بود که نگاهم به پدیده ها تغییر کند. تأثیر کتاب این بود که متوجه شدم مدرنیته بعنوان جهانی که در درون آن قرار دارم نسبتی با من دارد و من هم با آن. من در طول خواندن این اثر متوجه شدم که وجود من با هویت این جهان نسبت دارد و من در وسط عرصه ای هستم که درگیر آن شدم. وسط این عالم بودن منجر می شود که برای شناخت خودم ریشه های آنرا مورد واکاوی قرار دهم و این کتاب به خوبی روی این ریشه ها کار کرده است.
محمدی اضافه کرد: تصور رایج این است که وقتی ازجهان مدرن حرف می زنیم انگار داریم از مجموعه ای از تاسیسات، اقوال و آرا و مظاهر متکثر صحبت می نماییم در صورتی که اینطور نیست و برپایه گفته این کتاب ما با تشتت و تکثر مواجه نیستیم بلکه همه دورانها مثل نخ تسبیح به هم متصل هستند. خواندن این کتاب برای کسانی که می خواهند نسبت خودشان را با جایی که هستند واکاوی کنند مفید می باشد.
اما در دومین شب از بیستمین هفته برنامه چراغ مطالعه، کتاب «برخیزید» مجموعه خاطرات شفاهی سید حمید شاهنگیان از آهنگسازان و مدیران تأثیرگذار حوزه موسیقی انقلاب اسلامی با حضور سید حمید شاهنگیان مورد نقد و بررسی قرارگرفت.
نجفی در ابتدای برنامه از شاهنگیان پرسید که چه شد کتاب «برخیزید» نوشته شد؟
شاهنگیان اظهار داشت: در طول این چند دهه علاقمندانی بودند که دوست داشتند راجع به سرودهای انقلابی بدانند و با من صحبت می کردند و پس از این گفتگوها این افراد به نتیجه رسیدند که این مطالب باید در یک کتاب گردآوری شود. آقای مسجدجامعی یکی از افرادی بودند که خیلی اصرار داشتند که این گفتگوها مکتوب شود چون متن مکتوب بیشتر به جا می ماند.
وی در ادامه به تعریف مختصری از زندگی خود پرداخت و توضیح داد: من متولد ۲۰ بهمن ۱۳۲۸ در تهران هستم. تا دوره لیسانس در تهران تحصیل می کردم و سپس برای ادامه تحصیل به آمریکا رفتم و فوق لیسانس و دکترا را انجا خواندم و حدود اردیبهشت سال ۱۳۵۷ به ایران برگشتم که ببینم چه خبر است و پس از آن قطره ای از این دریای بیکران شدیم.
این آهنگساز انقلابی اضافه کرد: من پس از کشتار ۱۷ شهریور در میدان ژاله سابق و شهدای فعلی خیلی تحت تأثیر قرار گرفتم و هنوز پس از ۴۳ سال به آن روز و صحنه های کشت و کشتار آن روز فکر می کنم حالم بد می شود و حالتم مثل همان روز می شود. پس از آن اتفاق فکر کردم که این حادثه باید یکجوری ثبت گردد و ناخودآگاه شعر را انتخاب کردم و بعدش به فکر افتادم که این شعر را به سرود تبدیل کنم.
نجفی سپس پرسید که آیا پیش از این سابقه چنین کاری داشتید؟
شاهنگیان اظهار داشت: من وقتی خارج از کشور بودم در انجمن اسلامی فعالیت می کردم و در آنجا به خاطر این که در کنار ملیت های دیگر بودیم و انها سرودهای مختلفی داشتند ما هم آنجا نخستین بار یک سرود انقلابی تهیه کردیم و این تنها تجربه من در ساختن سرود بود. تا این که پس از حوادث ۱۷ شهریور سرود «۱۷ شهریور روز ننگ تو، ۱۷ شهریور روز افتخار ما» را ساختم. شعر سرود هم خودم گفتم چون در آن زمان من تک و تنها بودم و کسی نبود کمکم کند. تنها فکری که به ذهنم رسید این بود که در ضبط صوت های مختلف این سرود را ضبط کنم و بعد صدای سرود را از تمام ضبط صوت ها پخش کنم به طوریکه انگار یک گروه سرود دارند آنرا می خوانند. اتفاق مثبت دیگری که افتاد این بود که شهاب الدین گنابادی که نخستین وزیر مسکن ایران بود و دایی بنده بود زمانی که این نوار سرود را شنیدند خیللی تحت تأثیر قرار گرفت و به من گفت اسم امام را هم در این شعر بیاور و من اینکار را کردم. البته من پیش از این سرودها با شعر مانوس بودم و غزل هایی می سرودم. در بچگی هم با ساز آشنا بودم و با این که در خانه مجاز نبودیم که ساز داشته باشیم من یواشکی با سازهایی کار می کردم.
وی در مورد چگونگی تشکیل گروه سرود توضیح داد: آقای حسین شمسایی با شهامت باورنکردنی در مجالس شعرهای حمید سبزه واری را می خواند. حسین شمسایی و حسین صبحدل، موذن معروف ازدوستان من بودند و من این مورد را با آنها در بین گذاشتم و به همراه چند نفر دیگر یک گروه ۵-۶ نفری تشکیل دادیم ویک گروه کارآمد را تشخیص دادیم و از حالت زیر زمینی و خیلی غیرحرفه ای به حالت کمی غیرحرفه ای درآمدیم و چون همه ما اهل خواندن بودیم یک گروه کر خوب تشکیل دادیم. در همان زمان محمدرضا شریفی نیا یکی از کتابهای شفیعی کدکنی را می خواند و من دیدم چقدر خوب شعر را می خواند و در همان زمان حسین صبحدل خیلی تحت تأثیر قرار گرفت و شعری خواند و یک کار خیلی خوبی از کار درآمد و کسانی که آن نوار اول را دارند حتما آن کار را شنیدند که بدون تمرین و تکرار ضبط شد.
این شاعر و نوازنده انقلابی افزود: آقای صبحدل یکبار در مسجد قبا اعلام نمود که از جوانان هرکسی که دوست دارد سرود بخواند اعلام آمادگی کند و یکدفعه جمعیت کثیری آمدند و خیلی هم کار سختی بود چون آدمهایی که اعلام آمادگی می کردند درواقع خطرکرده بودند. درنهایت یک گروه ۱۲۰ نفره انتخاب کردیم و سرود «برخیزید» با حضور این گروه ساخته و قرار شد وقتی امام آمد این سرود پخش شود و با ورود امام این سرود در بهشت زهرا اجرا شد و الحمدلله خیلی هم کار خوبی شد. در مورد ملودی کارها هم نظر من این است که اشعار معمولاً خودشان تعیین کننده ملودی هستند و شعر خودش می گوید که مرا چگونه بخوان.
شاهنگیان در مورد دوران مدیریتی خود در صدا و سیما اظهار داشت: در نخستین سال پس از انقلاب من مسئول موسیقی صدا و سیما شدم ودر آن دوران کار خیلی سختی بود چون نگاه متحجرانه و کوتاه بینی به موسیقی انقدر زیاد بود که سرود «خمینی ای امام» برای دوسال غیرقابل پخش بود. دلیل غیرقابل پخش بودن هم این بود که می گفتند سرود با «ای مجاهد» شروع می شود. یکی از کارهای من که در آن دنیا بتوانم به آن ببالم این بود که نگذاشتم موسیقی در آن دوران از بین رود و همه اصلاحاتی که انجام دادم را هم قبول دارم و از آن دفاع می کنم با این که درباره آنها حتی فیلم هم ساخته شده است. چون هرکسی غیر از من مسئول آن بخش بود حتما موسیقی از بین می رفت.
تفکر انتقادی بخش پایانی این برنامه بود که در آن آراز بارسقیان درمورد تفکر انتقادی سخن گفت.
وی اظهار داشت: همه ما در خانه و یا در کامپیوترمان یک جعبه ابزار داریم که در آن پیچ ها و پیچ گوشتی ها متفاوتی وجود دارد. تفکر انتقادی هم مثل همان جعبه ابزار است که برنامه های ۵ دقیقه ای برای توضیح آن بسیار کم است ولی چیزی که ما در این بخش می گوییم یک شمای کلی از این مورد است و بستگی به این دارد که شما چگونه از آن استفاده کنید و از آن مهمتر این که باید ابزار داخل این جعبه ابزار را بشناسید. من نمی توانم اسم پیچ های مختلف را حفظ کنم اما باید با انواع تفکر انتقادی آشنایی داشته باشم تا بتوانم تا در بحث ها به درستی از آن استفاده کنم. ما در زندگی روزمره با انحرافات مختلفیم مواجهیم اما تفکر انتقادی به ما کمک می نماید که کمتر گرفتار این انحرافات شویم به شرطی که حواسمان جمع باشد و به اتفاقات مختلفی که در اطرافمان می افتد آگاه باشیم. تفکر انتقادی برای آگاه کردن ما ابزار و شیوه استفاده از آنها را به ما یاد می دهد و با یادگرفتن این دو یک قدم به آگاهی نزدیک می شوید.