میرعلینقی ـ پژوهشگر موسیقی ـ پاسخ داد

نخستین تاریخ موسیقی ایران را چه كسی نوشت؟

نخستین تاریخ موسیقی ایران را چه كسی نوشت؟ آتلیه دات کام: یک پژوهشگر، تاریخ نگاری موسیقی در ایران را مقوله بسیار تازه ای خواند که اصلاً به اندازه خود تاریخ موسیقی ایران قدمت ندارد. او دراین زمینه توضیح داد: تاریخ نگاری امر بسیار جدیدی است که نخستین گام های آن به حدود 50 سال پس از دوران مشروطیت برمی گردد. نخستین گام ها در حوزه موسیقی تهران بوده که مؤلف آن آقای روح الله خالقی هم به هیچ وجه ادعای تاریخ نگاری نداشته ولی این تاریخ نگاری تبدیل به مبنا شده است.


به گزارش آتلیه دات کام به نقل از ایسنا، در چهارمین نشست بخش پژوهش سی وششمین جشنواره موسیقی فجر که با موضوع «تاریخ نگاری موسیقی و خطر روایت مسلط» برگزار شد، سیدمیرعلیرضا میرعلینقی ـ پژوهشگر و تاریخ نگار ـ بیان کرد: فکر می کنم واضح است که سه جلد کتاب «سرگذشت موسیقی ایران» تا وقتی موسیقی ایران وجود دارد یکی از مراجع حذف نشدنی تاریخ موسیقی شهری ما خواهد بود. در این سه جلد کتاب ارزشمند، تنها به یک حوزه مشخص از موسیقی شهری تهران در سالهای مشروطیت تا پس از سکوت دولت دکتر مصدق پرداخته شده است. زمینه تاریخ نگاری وجود نداشته و این حوزه همچنین ضعیف شده است.
میرعلینقی افزود: نسخه تاریخ نگاری پس از استاد خالقی برای دوست و هم نسل شان استاد حسن مشحون است که حدود ۴۵ درصد آن کتاب بطور واضح رونوشت شده از کتاب زنده یاد خالقی است. بعنوان تاریخ نگار باید گفت، امتیاز کتاب آقای مشحون از لحاظ آکادمیک بهتر است چون آن کتاب نظام مندتر است و به قصد تاریخ نگاری نوشته شده ولی متأسفانه دیدگاه موسیقی در کار ایشان غایب است.
این پژوهشگر موسیقی مطرح کرد: همه تاریخ نگاری ها در ایران تاریخ نگاری سیاسی بوده و تاریخ نگاری موسیقی یکی از حوزه هایی بوده که دیرتر از تمام حوزه های دیگر تاریخ نگاری تخصصی مورد توجه قرار گرفته و حقیقتاً حوزه بسیار دشواری است.
در ادامه این گفت و گو میرعلینقی اظهار داشت: مبنای تاریخ نگاری فقط نوشته است و حتی به صورت فیلم هم آنچنان مورد اعتبار نیست؛ چونکه به خاطر یک سری معذروات و مقدورات بیان بصری مجبور هستید در واقعیت تاریخ دخل و تصرف کنید. تنها قالب واقعی تاریخ نگاری، نوشته و همراه با عکس است.
میرعلینقی اظهار نمود: ما دو حوزه داریم که این دو حوزه از همدیگر مجزا هستند ولی در یک جاهایی می توانند با همدیگر تعامل و هم پوشانی داشته باشند. یکی حوزه علمی است و دیگری حوزه هنر است. در حوزه هنر، پایبندی به واقعیت اصل نیست، بلکه دستکاری زیباشناسانه در واقعیت است که ملاک قرار می گیرد. اگر همه این ها کارشان را با رعایت اصول مربوط به کارشان و داشتن ذوق و استعداد خلاقیت انجام بدهند، در جای خودشان شایسته و نیکو هستند. در حوزه علم نیز تاریخ نگاری موسیقی در ایران یک امر جدید شمرده می شود.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا ما اسناد موسیقی داشتیم که در ادوار گذشته از بین رفته باشد، اذعان کرد: ما چیزهای فراوانی داشته ایم که از بین رفته اند. تعدادی از اسنادی که داشتیم هم از بین رفته است. از دو قرن اول ظهور اسلام در ایران تا زمان استقرار دوره قاجاریه، یک سری دوره ها وجود دارند که تاریک هستند و از این دوره های تاریک هیچ چیزی در دست نیست. در دوره صفویه دو اتفاق بسیار مهم و تراژیک افتاده است که یکی از آنها مهاجرت کلی موسیقیدان به سمت هند و ترکیه است و دیگری، به دار کشیدن یک سری موسیقیدان ها بوده است. منظور از دوره های تاریک لزوماً دوره های بد نیست، بلکه دوره هایی است که ما هیچ سند و اطلاعاتی از آن دوره ها نداریم. بدین سبب تمام هم و غم بخش نگارشی یا بخش فرهنگ مکتوب ذهنیت ایرانی در موسیقی ایرانی، برای نوشتن رسالات علمی مصروف شده است. در حقیقت خواسته اند علم موسیقی به یادگار بماند. شما اگر نگاه کنید از دوره تیموری تا اواخر دوره قاجار، رساله های موجود فقط کپی از روی همدیگر هستند.
میرعلینقی ضمن اظهار تأسف از درگذشت گلنوش خالقی، درباره تأثیر وی بر تاریخ نگاری موسیقی اظهار داشت: ایشان از یک نوع سادگی آگاهانه و صراحت لهجه بدون تلخی برخوردار بودند. شاید بیش از ۲۵ سال با ایشان ازراه دور در ارتباط بودم. در چند مکالمه طولانی خیلی از ناگفته های تمرین ارکستر «گلها» را به من گفتند.
وی افزود: ما از سال ۱۳۳۳ روایت تأثیرگذار استاد روح الله خالقی را داشتیم. آخرین نسخه تجدیدنظر شده سرگذشت موسیقی ایران هم در سال ۱۳۸۰ منتشر گردید که یک بخش تازه ای را آقای دکتر ساسان فاطمی به آن اضافه کرده و عکس ها را تفسیر کردند. واقعاً جای این بخش در یک کتاب کلاسیکی مانند کتاب «سرگذشت موسیقی ایران» خالی بود. جا دارد که دیگران هم از آن الگو بگیرند. استاد خالقی با آنکه نماینده یک جناح مفید و تأثیرگذار بودند، اما هیچ نوع گفتمان اقتدارگرایانه ای در کارشان نبود. ایشان بسیار فروتن بودند و سخن شان به صورت تلویحی این است که این کتاب حرف اول است و حرف آخر نیست. یعنی ما یک بستری را برای شما می گذاریم که شما بر طبق آن به بالا بروید.
این پژوهشگر بیان کرد: برنامه «گلها» ابتدا با سری «گلهای جاویدان» تأسیس شد و اساساً هدف مرحوم پیرنیا، معرفی شعر فارسی و غزل عارفانه بود. در ادامه از آنجایی که دریافته بودند که رادیو نیاز مبرم به موسیقی دارد، گفتند از موسیقی ملی استفاده کنند. هدف پیرنیا از تأسیس برنامه "گلها" شعر بود ولی با آمدن استاد خالقی و استاد جواد معروفی بود که «گلها» تبدیل به یک برنامه موسیقی شد و اوج برنامه «گلها» نیز همان دوره بود.
میرعلینقی اظهار داشت: در کنار تأسیس نهادها، سازمان ها و مدارس موسیقی در ایران در عصر تجدد پس از دوره مشروطیت، تأسیس برنامه «گلها» یکی از مهم ترین وقایع تاریخ اجتماعی موسیقی ما است. برنامه «گلها» یک برنامه تولیدی هر روزه بود و باید از گوینده، شاعر، سولیست، ارکستر، آهنگساز، صدابردار و... استفاده می کرده و در عین حال سطح خودش را نیز حفظ می کرده است. برنامه «گلها» ۲۳ سال گوش مردم را با سطوح مختلفی از موسیقی غیر کوچه بازاری آشنا کرده است. هیچ دولت، سازمان و نهادی نتوانسته کاری را که آقای پیرنیا انجام داده است، انجام بدهد. تاریخ نگاری موسیقی شهری ما بدون بررسی برنامه «گلها» مثل پیکره ای است که سر ندارد.
وی در پاسخ به این پرسش که خطر روایت مسلط بیشتر از جوامع آکادمیک است یا کسانی که امکانات و رسانه دارند ولی دانش کافی را ندارند، توضیح داد: کسانی که رسانه و امکانات دارند با برنامه «گلها» دشمنی خاصی ندارند. این دشمنی از یک جناح آکادمیک خاص است که بر طبق یک سری مفروضات کار می کند. متأسفانه مفروضات را به طوری به کل یک جریان تعمیم می دهند که تر و خشک را با هم بسوزانند.
سیدعلیرضا میرعلینقی در آخر با اشاره به اینکه خاطره نگاری در میان موسیقیدان ها می تواند زمینه تاریخ را بسازد، اشاره کرد: خود آقای روح الله خالقی در بخش دوم کتاب «سرگذشت موسیقی ایران» خاطره نگاری کرده است، منتها خاطره نگاری به مفهوم ژورنالیستی زرد آن نیست، بلکه به مدلول دید تاریخی و اجتماعی است و دیدش پر از احساس مسئولیت و حساسیت نسبت به موسیقی است. یعنی این طور نبوده که فقط یک خاطره سرگرم کننده بگوید. فکر می کنم خاطره نگاری موسیقی با چند نفر به موازات از هم شروع شده ولی به فاصله از هم انتشار یافته اند. خاطره نگاری موسیقی را بیشتر افراد غیر موسیقیدان شروع کردند.
در ادامه این جلسه ها روز شنبه ـ دوم اسفند ماه ـ گفت وگوی فرهنگی رادیو به موضوع «سند ملی موسیقی و الزامات آن» می پردازد.
نشست های بخش پژوهش این دوره از جشنواره در برنامه گفت وگوی فرهنگی رادیو گفت و گو ساعت ۲۰ تا ۲۱ پخش می شود.




منبع:

1399/12/02
23:44:56
0.0 / ۵
725
تگهای خبر: تخصصی , جشن , جشنواره , خلاقیت
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
نظر شما در مورد این مطلب
نام:
ایمیل:
نظر:
سوال:
جمع 2 و 2 ؟
آمار بازدید سایت
بازدید امروز: 2,506
بازدید دیروز: 3,105
هفته اخیر: 33,203